اصفهان-یک مدرس دانشگاه و پژوهشگر سیاستگذاری فرهنگی میگوید: کاهش بودجه نهادهای فرهنگی آدرس غلطی است و بحران واقعی در بنگاههای مالی رانتی و ساختارهای ورشکسته پنهان شده است.
خبرگزاری مهر، گروه استانها: در روزهایی که نشانههایی از تلاش برخی جریانها برای کاهش یا حتی حذف بودجه نهادهای فرهنگی در لایحه بودجه دیده میشود، بحثی جدی و مناقشهبرانگیز در فضای کارشناسی و رسانهای مطرح است. ماجرای نامه سرگشاده گروهی از افراد موسوم به اساتید دانشگاه برای حذف بودجه فرهنگی، در حالی اتفاق میافتد که دولت خود در موضوعاتی مانند حجاب، سبک زندگی، آسیبهای اجتماعی و انسجام اجتماعی تأکید دارد که «کار باید فرهنگی باشد» و همهچیز بدون زیرساختهای فرهنگی پایدار، آسیبپذیر است.
در همین شرایط، برخی صاحبنظران این جریان را «آدرس غلط» و «فرار از اصلاح ساختارهای اقتصادی و بنگاههای زیانده» میدانند. گفتوگو با اندیشمندان رزومهدار و متخصص» میتواند ابعاد این موضوع را برای افکار عمومی و مسئولان روشنتر کند.
در این گفتوگوی تفصیلی، خبرگزاری مهر به سراغ حجت مداحی، مدرس دانشگاه و پژوهشگر سیاستگذاری فرهنگی رفته تا تصویر دقیقتری از پیامدهای کاهش بودجه فرهنگی، زمینههای پشتپرده این جریان، و راهحلهای پیشِرو ارائه دهد.
ابتدا تحلیل شما از تلاشها برای کاهش بودجه فرهنگی چیست؟
اگر بخواهم صریح بگویم، این موج یک بحث ساده بودجهای نیست؛ بیشتر شبیه یک جابجایی میدان مسئله است. وقتی در سیاست از «آدرس غلط» صحبت میکنیم، یعنی توجه افکار عمومی را از مسئله اصلی به موضوعی کمخطرتر و آسانتر برای طرح دعوا منحرف کردهایم. در حال حاضر مشکل اصلی کشور در ساختار اقتصادی، در بنگاههای زیانده، شرکتهای شبهدولتی و هلدینگهایی است که سالهاست منابع ملی را هدر دادهاند بدون اینکه پاسخ واقعی داشته باشند. اما نسبتدادن مشکلات به نهادهای فرهنگی که اتفاقاً کمهزینهترین و در عین حال بازدهترین بخش حاکمیتاند، دقیقاً همان «تغییر میدان مناقشه» است.
ببینید، نهادهای فرهنگی اگر مشکلی دارند، با اصلاح ساختار و ارتقای کارآمدی قابلحل است. اما حذف بودجه فرهنگی واقعاً شبیه این است که پزشک بگوید «به جای درمان بیمار، تخت بیمارستان را حذف کنیم»! مسئله ما ناکارآمدی بخشهایی از اقتصاد است، نه سنگینی بودجه فرهنگی. بیاغراق میگویم: حذف بودجه فرهنگی نهتنها راهحل نیست، بلکه بحرانزا است.
برخی میگویند نهادهای فرهنگی خروجی ندارند و کارآمد نیستند. این ادعا تا چه اندازه واقعی است؟
این موضوع را باید منصفانه دید. هر نهادی، هر ساختاری و هر سیاستی میتواند ضعفهایی داشته باشد، اما طرح ادعای «این نهادها هیچ خروجی ندارند» یک برداشت سادهسازیشده و غیرکارشناسی است. فرهنگ یک حوزه «نتیجه بلندمدت» است، نه یک کارخانه که در پایان ماه خروجی آن را وزن کنند. شما اگر امروز در حوزه فرهنگ کار کنید، اثر آن در ده سال آینده در کاهش آسیب اجتماعی، افزایش انسجام، تقویت هویت ملی و رشد سواد رسانهای خودش را نشان میدهد.
کسانی که میگویند نهادهای فرهنگی بی اثرند، معمولاً همان کسانیاند که فرهنگ را در چند پوستر و نشست خلاصه میکنند. حالآنکه فرهنگ یعنی تنظیم روابط انسان با جهان پیرامونش؛ یعنی مهارت زیستن، مهارت شنیدن، مهارت گفتوگو، قدرت تحلیل، سواد رسانهای، قدرت کنترل هیجان جمعی، تعامل بین نسلها و دهها مؤلفه دیگر.
اتفاقاً اگر ضعفهایی هست، باید با بازمهندسی، شفافیت و نظارت هوشمندانه اصلاح شود، نه با حذف بودجه. اینکه چون بخشی از عملکرد ضعف دارد پس کل حوزه را حذف کنیم، منطق علمی ندارد.
درباره نامه سرگشاده اخیر که خواستار حذف بودجه فرهنگی شده، ارزیابی شما چیست؟
عنوان «استاد دانشگاه» در ایران، متأسفانه گاهی تبدیل به یک برچسب اعتبارساز شده؛ درحالیکه در جهان امروز، اعتبار دانشگاهی به رزومه، پژوهش، تجربه سیاستگذاری و شناخت عمیق مسائل ملی وابسته است. بسیاری از امضاءکنندگان، نه پژوهش معتبر در حوزه سیاستگذاری فرهنگی دارند و نه اصلاً در این حوزه صاحبنظر به شمار میآیند.
نکته مهمتر این است که در آن نامه، نسبت مشکلات کشور با نهادهای فرهنگی مبهم و غیرمستند بیان شده، اما درباره بنگاههای زیاندهی که صدها برابر بودجه فرهنگی میبلعند هیچ اشارهای نشده است. همین سکوت نشان میدهد که ماجرا کارشناسی شده نیست.
شما فرهنگ را از پایههای امنیت نرم معرفی میکنید. چرا کاهش بودجه فرهنگی یک تهدید امنیتی تلقی میشود؟
بله، و این را نه از منظر احساسی، بلکه از زاویه مطالعات امنیت اجتماعی میگویم. امنیت در دنیای امروز فقط «نظامی» نیست. امنیت یعنی:
آیا جامعه ظرفیت کنترل خشم جمعی دارد؟
آیا میتواند در برابر عملیات رسانهای خارجی مقاومت کند؟
آیا نسل جوان توان تحلیل پیامهای پیچیده فضای مجازی را دارد؟
آیا انسجام و اعتماد کافی در جامعه وجود دارد؟
تمام اینها در حوزه فرهنگ شکل میگیرد. بودجه فرهنگی یعنی بودجه تربیت نیرویی که بتواند در دنیای فریبخور آسان، سالم بماند. حالا اگر این بودجه را حذف کنیم، نتیجه آن کاملاً قابل پیشبینی است:
آسیبهای اجتماعی بالا میرود
قطبیسازی افزایش مییابد
حوادث اجتماعی سریعتر شعلهور میشود
هزینههای امنیتی چند برابر میشود
دولت در مواجهه با نسل جوان تنها میماند
کشورهایی مانند ژاپن، فرانسه، کرهجنوبی و حتی آمریکا چندین برابر ایران برای فرهنگ هزینه میکنند. چرا؟ چون فهمیدهاند توسعه بدون امنیت نرم ممکن نیست.
برخی میگویند مردم اولویتشان اقتصاد است، نه فرهنگ. این گزاره چقدر درست است؟
این جمله ظاهراً درست است اما در واقع یکی از بزرگترین سوءتفاهمهای سیاستگذاری است. اقتصاد و فرهنگ دو دایره جدا نیستند. وقتی فرهنگ اقتصادی تقویت نشود، پدیدههایی مثل هجوم هیجانی مردم به بازار طلا و ارز، مصرفزدگی، نبود سواد مالی، گسترش شایعهپذیری اقتصادی و بیثباتی رفتار مصرفکننده ایجاد میشود. یعنی ریشه بسیاری از بحرانهای اقتصادی فرهنگی است.
برای مثال، شما اگر بهترین سیاست ارزی را اجرا کنید اما جامعه توان تحلیل اخبار جعلی اقتصادی را نداشته باشد، نتیجه چه میشود؟ آشفتگی.
اگر مردم سواد سرمایهگذاری نداشته باشند، بازارها نوسان شدید پیدا میکنند.
اگر فرهنگ مالی ارتقا پیدا نکند، فرار مالیاتی طبیعی میشود. پس درست است که مردم بهبود اقتصاد را میخواهند، اما اقتصاد بدون فرهنگ مثل ساختن برج روی زمین سست است.
دولت در موضوع حجاب و سبک زندگی تأکید میکند که راهکار فرهنگی است. کاهش بودجه چگونه این سیاست را متناقض میکند؟
این یکی از جدیترین تناقضهاست. دولت از یک طرف میگوید در موضوع حجاب باید «اقناع فرهنگی» کرد، «آموزش» داد، «گفتوگو» ایجاد کرد، «سواد رسانهای» بالا برد و «سبک زندگی» را سامان داد. خب ابزار این کارها چیست؟ نهادهای فرهنگی. حالا اگر همین ابزار را ضعیف کنیم، یعنی دولت با دست خودش شریان اجرای سیاستهای خود را قطع کرده است.
پیام روشن است:
اگر سیاستگذار مسیر فرهنگی را راهحل میداند، پس بودجه فرهنگی باید تقویت شود.
کاهش بودجه یعنی قرار دادن سیاستها در خلأ اجرای عملی.
برخی معتقدند کاهش بودجه باعث کوچکسازی حوزه فرهنگ و حذف فعالیتهای غیرضروری میشود. این تحلیل را میپذیرید؟
نه، اتفاقاً نتیجه معکوس دارد. وقتی نهادهای رسمی ضعیف میشوند، نه اینکه فعالیتهای کمکیفیت حذف شوند، بلکه میدان برای فعالیتهای بیهویت، غیرپاسخگو و حتی مخرب بازتر میشود. جامعه خلأ فرهنگی را تحمل نمیکند؛ بلکه آن را با پدیدههای جانشین پُر میکند: کانالهای غیررسمی، صفحات بیضابطه، تولیدات فاقد استاندارد، محتواهای تفرقهافکن و جریانهای بدون مسئولیت.
این را در علم جامعهشناسی «جانشینی ناهنجار» مینامیم. هرجا نهاد رسمی عقب نشست، نهاد غیررسمی – که لزوماً مفید نیست – جای آن را میگیرد. بنابراین کاهش بودجه فرهنگ به معنای تصفیه و ارتقای کیفیت نیست؛ به معنای رهاسازی میدان است.
آیا این جریان اخیر از انگیزههای سیاسی یا رسانهای تأثیر گرفته است؟
به نظر من بله. سه انگیزه قابل مشاهده است:
اول، انتقال بار کسری بودجه از حوزههایی که پرهزینه و پرنفوذند به حوزهای که کمدفاع است؛ یعنی فرهنگ.
دوم، ساختن دوگانه جعلی «فرهنگ یا اقتصاد» برای تحریک افکار عمومی.
سوم، ایجاد حاشیه و انحراف توجه از نقاط فسادزا و ناکارآمدیهای واقعی که در برخی بنگاهها و صندوقها وجود دارد.
اگر کاهش بودجه فرهنگی راهحل نیست، راهحل از نگاه شما چیست؟
راهحل، اصلاح و تقویت همزمان است. یعنی:
ساختارهای فرهنگی چابکتر و هوشمندتر شوند
موازیکاریها حذف شود
بودجه بر اساس شاخصهای عملکرد تخصیص یابد
فعالیتها به سمت حوزههای اصلی مثل سواد رسانهای، فضای مجازی، آموزش خانواده و گفتوگوی بیننسلی هدایت شود
گزارش عملکرد شفاف باشد
نهادهای مردمی و جوانان سهم بیشتری از بودجه بگیرند
این یعنی اصلاح واقعی؛ و اصلاح واقعی همیشه نیازمند تقویت منابع است، نه حذف آنها.
توصیه شما به دولت و مجلس چیست؟
به نظرم مهمترین توصیه این است که دولت و مجلس به جای آسانترین انتخاب یعنی افزودن فشار بر نهادهای کمهزینه سراغ پرهزینهترین و سختترین حوزهها بروند. حوزه فرهنگ باید تقویت شود تا سیاستها اجرا شود، جامعه آرام بماند، و مشکلات در مسیر گفتوگو حل شود.
این تصمیم، تصمیمی راهبردی است اگر بودجه فرهنگ ضعیف شود، پیامدهایش در سالهای آینده بسیار سنگین خواهد بود.
نقش نمایندگان مجلس و ائمه جمعه در دفاع از بودجه فرهنگی چیست؟
این موضوع کاملاً در حیطه مسئولیت اجتماعی آنان است. نماینده مجلس باید بداند که فرهنگ یکی از ستونهای امنیت نرم است و حذف یا تضعیف آن، یعنی افزایش هزینههای امنیتی و اجتماعی. ائمه جمعه نیز باید نسبت به پیامدهای تضعیف ارزشهای فرهنگی و هویتی حساس باشند. این دو گروه میتوانند و باید صدای جامعه در مطالبه برای تقویت بودجه فرهنگی باشند.
سخن پایانی شما درباره این موضوع چیست؟
ما در دورانی زندگی میکنیم که تحولات رسانهای، سرعت تغییرات نسلی و فشارهای خارجی بیش از هر دورهای به فرهنگ وابسته است. امروز کشور بیش از همیشه نیازمند تقویت زیرساخت فرهنگی است، نه کوچکسازی آن.
در نهایت ما میان دو مسیر یکی را انتخاب میکنیم:
یا سرمایهگذاری هوشمندانه در فرهنگ و تربیت نسلی مسئول، آگاه و مقاوم؛
یا مواجهه سالهای آینده با بحرانهایی که هزینه آن چندین برابر بودجه فرهنگی امروز خواهد بود.
امیدوارم تصمیمگیران کشور این واقعیت را با نگاه بلندمدت ببینند.
کد خبر 6684659
-
احمدی: حذف بودجه نهادهای فرهنگی خطایی راهبردی است
-
فریاد و فغان زین همه فرهنگفروشان!
-
اخلاقی امیری:حرف از کاهش بودجه فرهنگی منطقی نیست
-
آدرس غلط حذف بودجه فرهنگی؛ اقتصاددانانی که خود بخشی از مسئلهاند
-
جهانگیری: پیشنهاد کاهش بودجه فرهنگی آدرس غلط به تصمیم گیران و مردم است
-
لزوم اجرای بیطرفانه و غیرابزاری تعهدات بینالمللی در عرصه حقوق بشر
-
اورژانس: حادثه رانندگی در بومهن ۴ مصدوم دانش آموز برجا گذاشت
-
هزینه راهاندازی کارواش چقدر است؟/ لیست کامل تجهیزات با قیمت روز
-
بررسی مهمترین مراحل ثبت شرکت
-
اینفوگرافیک؛ گمرکات مرزی محور توسعه تجارت خارجی کرمانشاه
-
شبکه تلویزیونی دانشگاه ایرانی رونمایی میشود
-
فروش ۳۳۰ هزار تومانی یک فیلم؛ چه خبر از آمار گیشه؟
-
ثبتنام بیش از ۳۰ هزار نفر برای دوگانهسوز کردن خودروها
-
سلیمی: گیلان در افتتاح پروژه های خیریه در کشور پیشرو است
-
حذف بودجه فرهنگی یعنی خاموش کردن موتور هویتسازی کشور
-
سهم ناچیز ایران از بازار ۴۵۱ میلیارد دلاری اسپانیا
-
سامانه بارشی امروز در کدام استانها فعال است؟
-
هشدار قرمز برای یک استان؛ ورود موج گسترده برف و باران به ۲۲ استان کشور
-
استفاده از تصاویر ماهوارهای برای پیشبینی دقیق بارشها
-
جزئیات بارشهای لرستان؛ بیشترین بارندگیها در معمولان و رومشکان ثبت شد
-
طرح «زوج و فرد»؛ از اطلاعیههای دیرهنگام تا نقره داغ شدن شهروندان
-
پیش بینی هواشناسی هرمزگان ۱۹ آذر ۱۴۰۴
-
فرمانده کل انتظامی کشور وارد بوشهر شد
-
بارش برف در گردنه اسدآباد؛ مسیر پیست اسکی همدان مسدود شد
-
باران حریف آلودگی هوای تهران نشد
-
روزنامههای ورزشی چهارشنبه ۱۹ آذر ۱۴۰۴
-
روزنامههای اقتصادی چهارشنبه ۱۹ آذر ۱۴۰۴
-
روزنامههای صبح چهارشنبه ۱۹ آذر ۱۴۰۴
-
روزنامههای ورزشی سهشنبه ۱۸ آذر ۱۴۰۴
-
روزنامههای اقتصادی سهشنبه ۱۸ آذر ۱۴۰۴
- ایمپلنت دندان
- استعلام شرکت با کد ملی
- آلپاری
- تبلیغات گوگل ادز
- فروش خودرو کارکرده
- خرید دستگاه تصفیه آب
- تبلیغ در گوگل
- چاپ کارت ویزیت
- سرور اچ پی
- تور شفق قطبی اقساطی
- خرید دام زنده
- طراحی سایت تابان شهر
- مهرینو
- تهران تایمز
- روزنامه آگاه
نظرات کاربران